CỤM TỪ “MẮT ĐỀN MẮT” trong kinh thánh CÓ NGUỒN GỐC TỪ ĐẾ CHẾ LƯỠNG HÀ CỔ ĐẠI TRONG THỜI KỲ CAI TRỊ CỦA VUA HAMMURABI, ĐƯỢC VIẾT TRONG BỘ LUẬT HAMMURABI VÀO THẾ KỶ 18 TRƯỚC CÔNG NGUYÊN, RẤT LÂU TRƯỚC KHI KINH THÁNH ĐƯỢC VIẾT RA.
Bộ luật Hammurabi là một trong những bộ luật pháp thành văn sớm nhất và hoàn chỉnh nhất và được công bố bởi vua Babylon Hammurabi, người trị vì từ năm 1792 đến năm 1750 trước Công nguyên. Hammurabi mở rộng thành phố-nhà nước Babylon dọc theo sông Euphrates để thống nhất toàn bộ miền nam Lưỡng Hà. Bộ luật Hammurabi, tập hợp 282 quy tắc, đã thiết lập các tiêu chuẩn cho các tương tác thương mại và đặt ra các hình phạt để đáp ứng các yêu cầu của công lý. Bộ luật Hammurabi được chạm khắc trên một tấm bia đá đen khổng lồ hình ngón tay đã bị quân xâm lược cướp phá và cuối cùng được phát hiện lại vào năm 1901.
Hammurabi là vị vua thứ sáu trong triều đại Babylon, trị vì ở miền trung Lưỡng Hà (Iraq ngày nay) từ 1894 đến 1595 trước Công nguyên
Gia đình của ông là hậu duệ của người Amorites, một bộ lạc bán du mục ở miền tây Syria, và tên của ông phản ánh sự pha trộn của nhiều nền văn hóa: Hammu, có nghĩa là “gia đình” trong tiếng Amorite, kết hợp với rapi, có nghĩa là “tuyệt vời” trong tiếng Akkadian, ngôn ngữ hàng ngày của Babylon.
Vào năm thứ 30 dưới triều đại của mình, Hammurabi bắt đầu mở rộng vương quốc của mình lên và xuống thung lũng sông Tigris và Euphrates, lật đổ các vương quốc Assyria, Larsa, Eshunna và Mari cho đến khi toàn bộ Lưỡng Hà nằm dưới quyền của ông.
Hammurabi đã kết hợp những tiến bộ quân sự và chính trị của mình với các dự án thủy lợi cũng như việc xây dựng các công sự và đền thờ kỷ niệm vị thần bảo trợ của Babylon, thần Marduk. Babylon của thời đại Hammurabi hiện bị chôn vùi bên dưới mực nước ngầm của khu vực và bất kỳ tài liệu lưu trữ nào mà ông lưu giữ đều bị tan biến từ lâu, nhưng những bia đất sét được phát hiện tại các vùng đất cổ đại khác cho thấy cái nhìn thoáng qua về tính cách và nghệ thuật tạc tượng của vị vua.
Bộ luật Hammurabi là gì?
Tấm bia đá đen chứa Bộ luật Hammurabi được chạm khắc từ một phiến đá diorit nặng 4 tấn, một loại đá bền nhưng cực kỳ khó chạm khắc.
Trên cùng của nó là một bức phù điêu dài hai mét rưỡi hình một Hammurabi đang đứng tiếp nhận pháp luật — được tượng trưng bằng một que đo và cuộn băng — từ thần mặt trời Shamash đang ngồi, vị thần công lý của Babylon. Phần còn lại của tượng đài cao 7 feet 5 inch được bao phủ bởi các cột chữ hình nêm được đục đẽo.
Văn bản, được biên soạn vào cuối triều đại của Hammurabi, là một tập hợp các tiền lệ pháp lý, được đặt giữa văn xuôi ca tụng sự cai trị công bình và ngoan đạo của Hammurabi. Bộ luật Hammurabi cung cấp một số ví dụ sớm nhất về học thuyết “lex talionis”, hoặc luật trả đũa, đôi khi được biết đến nhiều hơn với tên gọi “mắt đền mắt”.
Bạn có biết không? Bộ luật Hammurabi bao gồm nhiều hình phạt khắc nghiệt, đôi khi yêu cầu c. ắ. t b ỏ lưỡi, tay, ngực, mắt hoặc tai của bên có tội. Nhưng bộ luật cũng là một trong những ví dụ sớm nhất về việc một người bị buộc tội được coi là vô tội cho đến khi được chứng minh là có tội.
282 sắc lệnh đều được viết dưới dạng nếu-thì. Ví dụ, nếu một người đàn ông ăn trộm một con bò, thì anh ta phải trả lại gấp 30 lần giá trị của nó. Các sắc lệnh bao gồm từ luật gia đình đến hợp đồng nghề nghiệp và luật hành chính, thường đưa ra các tiêu chuẩn khác nhau về công lý cho ba giai cấp của xã hội Babylon - giai cấp giàu có, nôlệ đã được giải phóng và nôlệ.
Phí thầy thuốc để chữa một vết thương nặng sẽ là 10 shekel bạc cho một quý ông, năm shekel cho một nôlệ đã được giải phóng lvà hai shekel cho một nô lệ. Hình phạt cho sự sơ suất cũng theo cùng một phương án: một thầy thuốc làm c.h.ế.t một bệnh nhân giàu có sẽ bị c h ặ t tay, trong khi chỉ cần bồi thường tài chính nếu nạn nhân là nôlệ.
Bia đá của Hammurabi được phát hiện lại
Năm 1901 Jacques de Morgan, một kỹ sư khai thác mỏ người Pháp, đã dẫn đầu một đoàn thám hiểm khảo cổ đến Ba Tư để khai quật thủ đô Susa của Elamite, cách trung tâm vương quốc Hammurabi hơn 250 dặm.
Ở đó, họ phát hiện ra tấm bia của Hammurabi — bị vỡ thành ba mảnh — đã được mang đến Susa như chiến lợi phẩm chiến tranh, có thể là do vua Elamite Shutruk-Nahhunte vào giữa thế kỷ 12 trước Công nguyên.
Tấm bia được đóng gói và chuyển đến bảo tàng nghệ thuật và lịch sử Louvre ở Paris, và trong vòng một năm nó đã được dịch và công bố rộng rãi như một ví dụ sớm nhất về bộ luật pháp được viết thành văn bản — một tấm bia có trước đó nhưng mang tính ấn tượng song song với các luật được nêu trong Cựu ước tiếng Do Thái.
Tòa nhà Tòa án Tối cao Hoa Kỳ có hình Hammurabi trên các bức chạm khắc bằng đá cẩm thạch của các nhà lập pháp lịch sử ở bức tường phía nam của phòng xử án.
Mặc dù các bộ luật Lưỡng Hà bằng văn bản khác được phát hiện sau đó, bao gồm “Lipit-Ishtar” của người Sumer và “Ur-Nammu”, có trước Hammurabi hàng trăm năm, danh tiếng của Hammurabi vẫn là một nhà lập pháp tiên phong đã làm việc — theo những lời trên tượng đài của ông— ”để ngăn chặn kẻ mạnh đàn áp kẻ yếu và để thấy rằng công lý được thực hiện cho những người góa bụa và trẻ mồ côi ”.
282 luật Hammurabi
